TÍN NGƯỠNG PHỒN THỰC TRONG VĂN HOÁ VIỆT

Tín ngưỡng phồn thực trước hết biểu hiện ở tục thờ sinh thực khí, biểu tượng của năng lượng thiêng sinh ra muôn loài. Hiện nay khó nhìn thấy tục này ở dạng nguyên sơ, hay tượng hình thô tháp như linga-yoni Chăm. Đúng hơn, là người ta thường bắt gặp những bóng dáng của nó. Cột đá chùa Dạm ở Hà Bắc là biểu tượng của linga. Cây cột đá ở Vũ Ninh tương truyền nơi Thánh Gióng buộc ngựa cũng là linga. Các giếng nước ở đền, chùa như giếng Tiên ở Lạng Sơn, giếng Ngọc ở đền Hùng đều là hình tượng yoni.
Linga-yoni thấp thoáng có mặt ở khắp nơi: cây gây chọc lỗ để gieo hạt, cái cày cày xuống lòng đất mẹ, chày và cối, bánh chưng (gói vuông) và bành dày (gói dài), chiếc chìa vôi cắm vào bình vôi, đũa bông cắm vào bát cơm quả trứng trên quan tài người chết, cái roi ngựa (cái hoa tre) của Phù Đổng trong ngày hội Gióng… MỖi biểu tượng này đều có những ý vị riêng biệt, nhưng chung một triết lý phồn thực. Cái cày (tục ngữ: ngủ ngày “cày” đêm) là biểu tượng dương vật giao hợp với đất mẹ để sinh sản ra hoa trái. Bình vôi cắm chìa có mặt trong mỗi gia đình là biểu hiện của sự hòa hợp, động tác rút ra đút vào khi lấy vôi tiêm trầu nhất là trầu cưới, chỉ sự giao hợp năng sinh năng bản.
Tục thờ sinh thực khí thường liên quan đến các hành động tính giao. Trên thạp đồng Đào Thịnh (Yên Bái) có 4 khối tượng nam nữ đang giao phối. Khối tượng dài 8cm, cao 3,5cm tạc hình đôi nam nữ chồng lên nhau, tư thế điển hình nhất của con người. Người đàn bà vú nhọn, hai tay ôm đỡ người đàn ông. Người đàn ông hay tay ôm quấn lấy bạn tình, dương vật lớn quá cỡ.
.Tín ngưỡng phồn thực đã hóa thân vào Phật giáo để tồn tại.Chùa Dâu có lẽ là hiện tượng đặc trưng của sự hóa thân này. Sự thờ cây, thờ đá, thờ mẫu đã trở thành thờ Phật. Hòn đá biến thành Thạch Quang Phật. Bà Dâu là nhân vật trung tâm của Phật điện. Cùng với ba bà khác, đó là tứ pháp (may, mưa, sấm, chớp) để làm ra nước cho cây cối sinh sôi nảy nở. Những lễ rước nước, lễ tắm phật, những cơn mưa rửa chua (trước hội) đều dính dáng đến tín ngưỡng phồn thực. Thậm chí hình tượng hoa sen của Chùa Một Cột, qua giấc mơ của một ông vua nhà Lý, cũng chỉ là một lớp phủ Phật giáo lên cây hương thờ – một biến thể của Linga.
Đằng sau các lễ hội, dẫu mang tính chất chính thức đến đâu, người ta cũng thấy dấu vết của các hội xuân, hội mùa mà hạt nhân của nó là tín ngưỡng phồn thực. Hơn nữa, đối dụng với phần lễ mang tính chất chính thức, nghiêm trang bao giờ cũng có phần hội đậm chất dân gian, vui nhộn. Hội làng Đức Bắc huyện Lập, Thạch Vĩnh Phí có tục rước nõ nường (chày gỗ vông và mo cau).
Ở hội Chen làng Nga Hoàng, Quế Võ, Hà Bắc, sau khi tế lễ xong, trai gái tự do chen nhau, sờ soạng nhau. Cũng vậy, trong đêm “giã đám” ở hội La thị xã Hà Đông, người ta tắt hết đèn đóm để trai gái được tự do vui “Bơi Đăm, rước Giá, hội Thầy, vui thì cui thật chẳng tày rã La”. Trong một số hội, các hành vi tính giao không chỉ có tính chất tượng trưng mà là “làm thực”.
Dưới triều Mạc chẳng hạn, tín ngưỡng phồn thực đặc biệt phát triển. Ở chùa thờ Bà Banh, tượng nữ thần lõa lồ mà ai đến lễ bái đều phải lấy chiếc gậy gỗ chọc vào âm vật. Các nhân vật hề chèo, chú Tễu ra đời. Hát cửa đình thành hát ả đào. Các trò hát ví, hát đúm, hát xoan, hát ghẹo phát triển. Những chuyện tiếu lâm, những câu đố tục giảng thanh hẳn cũng ra đời vào lúc này. Thậm chí giữa chốn đình trung thâm nghiêm là những bức tranh khắc gỗ tả cảnh trai gái tắm ao, đùa rỡn nhau. Chính niềm tin vào sự phồn thực, phồn sinh khiến người ta không còn thấy những hiện tượng trên là nghịch mắt, nghịch tai nữa.

Nguồn: https://zagran-tour.com/

Xem thêm bài viết khác: https://zagran-tour.com/van-hoa/